جلوه معشوق

زمینه ‏هاى پیدایش بابیّت‏
معمولاً وقتى مشکل یا بحرانى اجتماعى پدید مى‏آید و جمعى از مردم خود را از مقابله با آن ناتوان مى‏بینند، برخى مغرضان و گاه ساده‏لوحان، براى کنار کشیدن خود از مسؤولیت‏هاى مهم و پر زحمت، یا به گوشه‏نشینى روى مى‏آورند و یا به دین‏سازى و بازى با اعتقادات مردم مى‏پردازند. اکثر ادعاهاى بابیّت در موقعیتى این گونه پدید آمده است. انگیزه‏هاى مدعیان بابیّت عبارت است از:
1 . ثروت اندوزى‏
یکى از مهم‏ترین راه‏هاى نفوذ شیطان ثروت است هنگامى که حضرت موسى بن جعفرعلیه السلام شهید شد، سى هزار دینار از اموال امام‏ علیه السلام نزد على بن ابى‏حمزه بطائنى باقى ماند. ولى براى آنکه اموال را به امام هشتم ‏علیه السلام تحویل ندهد، ادعا کرد امام هفتم ‏علیه السلام زنده و همان مهدى موعود است. در زمان غیبت صغرى نیز برخى براى آنکه اموال امام زمان‏ علیه السلام را به وکیل و نماینده واقعى‏اش تحویل ندهد، ادعاى نیابت و بابیّت کردند. ابوطاهر محمدبن على ابن بلال از کسانى است که براى ثروت اندوزى، ادعاى بابیّت را بر زبان راند.
2 . توهّم‏
برخى در توهّمات فرو رفته، خرد را از دست مى‏دهند؛ ادعاهاى گزاف بر زبان مى‏رانند و جمعى نادان را پیرامون خویش گرد مى‏آورند. براى مثال منابع معتبر تاریخى نشان مى‏دهد ابودلف محمد بن مظفر کاتب - که ادعاى بابیّت داشت - با این مشکل رو به ‏رو بود.
3 . جاه‏ طلبى‏
ریاست ‏طلبى نیز از عوامل بسیار مهم پیدایش اعتقادات خرافى و ادیان ساختگى است. غرور و اشتیاق به بزرگ شدن و خود نمایى از صفات مذموم اخلاقى است که انسان را به سمت کارهاى خطرناک مى‏کشاند. از آنجا که مسأله نیابت امام زمان‏ علیه السلام موقعیت ویژه اجتماعى براى فرد ایجاد مى‏کند و احترام و فرمانبردارى مردم را به ارمغان مى‏آورد، برخى از فرومایگان براى جبران ضعف روحى خود، ادعاى نیابت مى‏کنند. البته گاه حسادت در برابر بزرگان سبب جاه‏طلبى است. براى مثال شلمغانى، به نواب اربعه حسادت مى‏ورزید و نمى‏توانست برترى آنان را ببیند؛ بدین سبب ادعاى نیابت کرد.
4 . شهوت‏رانى‏
گمراهى و گرایش به محرمات و شهوت‏رانى، از دیگر انگیزه‏هاى مدعیان بابیّت است. متأسفانه کسانى که نمى‏خواهند پاکدامن باشند، براى رسیدن به لذت‏هاى جنسى و ترویج مفاسد اخلاقى، به ادعاى بابیّت و ساختن دین جدید روى مى‏آورند.
5 . مسائل سیاسى‏
یکى دیگر از انگیزه‏هاى مدعیان بابیّت، مسائل سیاسى است. دولت‏ها گاهى به طور مستقیم و زمانى غیرمستقیم - براى آنکه روحیه شیعیان را خرد کرده و در صفوف متحدشان رخنه پدید آورند و آنان را در تفرقه و تزلزل فرو برند - برخى را تحریک مى‏کنند تا ادعاى بابیّت کنند و به استحکام بنیادهاى حکومت غاصبان و ستمگران بپردازند.