جلوه معشوق

 استخاره و قضاوت  با شما !
- استخاره یعنی چی ؟ 2- آیا «حدیث»ی در این باره داریم ؟ 3- آیا در «سنت» معصوم دیده شده ؟ 4- طریقه استخاره با تسبیح و قرآن چیست ؟ و آیا استخاره های آنلاین اینترنتی درسته ؟ 5- آیا مخالفت با استخاره شرعا حرامه ؟ 6- زمان و مکان استخاره کی و کجاست ؟

معناو مفهوم استخاره
استخاره یعنی طلب خیر نمودن و اینکه انسان در انجام هر کاری به ویژه کارهای مهم از خداوند با خواندن نماز یا دعا طلب خیر کند و بعد سراغ آن برود و از خداوند بخواهد که خیر او در این کار مقدر شود و اگر خیر او در این کار نیست به گونه ای اسبابی مقدر کند که این کار انجام نشود (که در احادیث زیادی بر آن تاکید شده) نه فقط معنای متعارف آن ، اما معنای متعارف این کلمه در بین مردم به طلب خیر از خدا ، تنها به وسیله قرآن و حداکثر تسبیح یا کاغذ ، محدود شده ، به همین خاطر توی این مطلب فقط به این استخاره ها میپردازیم.

ح1: تأثیرات روحی و روانی استخاره یکی از فواید غیر قابل انکار اونه که باعث رفع تحیر و واماندگی ها در امور مهم میشه.
ح2 : لباس استخاره (طلب خیر از خدا در کارها) ، در دعای 33 صحیفه سجادیه (دعاء الاستخاره) با تار و پودی از مفاهیم بلند به زیبایی بر قامت کلمات پوشانده شده اما متاسفانه صحیفه محجور مانده.
ح3 : نقل شده که فرزند یکی از علما تصمیم به تحصیل در رشته‏ای دانشگاهی می‏گیره اما پدر موافق نبوده و نظر دیگری داشته بالاخره به استخاره متوسل میشن ، ولی با توجه به اختلاف نظر دو طرف ، نمی‏تونن با استخاره مشکل رو حل کنن و بر یک تصمیم اتفاق نظر کنن.
ناچار از امام خمینی (قدس ‏سره) کمک و استخاره می‏طلبن. امام می‏فرماین :
« فرزند خود را در انتخاب آزاد بگذارید و شما و مادرش دعا کنید موفقیت در راهی که انتخاب می‏کند، نصیب او گردد.» (صحیفه امام، ج21، ص309)
امام نه فقط در اینجا و نه فقط به دیگران بلکه برای خودشان هم ، روی معنای واقعی استخاره تاکید داشتن.
همچنین عروس ایشان میگوید : یک بار از خانم (همسر امام) پرسیدم که آیا امام در مورد انتخاب دامادهایشان استخاره می کردند ؟ ایشان گفتند : به این معنا که اگر استخاره خوب آمد قبول کنند و اگر بد آمد رد کنند ، نه. امام اعتقادی به این استخاره در این معنی نداشتند.
در مورد یکی از دخترهایشان دقیقاً یادم هست که اول وضو گرفتند ،بعد سر سجاده نشسته دو رکعت نماز خواندند و از خدا طلب خیر کردند. (منبع)
ح4 : همون طور که گفته شد استخاره برا امور مهمه و در پاسخ یکی از استفتائات مرحوم فاضل گفته شده بود که در غیر موارد حیرت و سرگردانی و برای هر کار جزئی استخاره نکنین.
ح5 : پاسخ امام به استفتایی در مورد صحت استخاره : « از اصول اعتقادیه نیست که اعتقاد به آن لازم باشد و در صورت تحیر به قصد رجاء اشکال ندارد.»

استخاره بعد از مشورت و تدبیر جایگاه پیدا میکنه و الا هرگز استخاره نمیتونه جایگزین تدبیر و اندیشه و تحقیق و مشورت بشه.
اینکه گاهی اوقات توسل به استخاره، حالت زیاده ‏روی به خودش می گیره و جای تحقیق و مشورت و تصمیم‏گیری عاقلانه میشینه ، درست نیست ، مخصوصا در مورد ازدواج.

ح1 : قبل از استخاره باید همه مقدمات و شرائط لازم رو بر هر کاری فراهم کرد مثل مطالعه و فکر، مشورت با اهل فن و افراد مجرب ، و اگر اقدامات فکری و فیزیکی دیگه ای مثل بررسی و تحقیق لازم باشد انجام بدیم بعد از همه اینها اگه باز 50-50 بودیم نوبت به استخاره میرسه. و بین مردم هم این حرف معروفه که : « در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست.»
ح2 : طبق نظر تمامی علما ، استخاره از دلیل شرعی یک حکم  درست نیست و اگر متقضای استخاره در تضاد با یکی از احکام شرع و وظایف مکلف باشد، مسلما هیچ گونه اعتباری ندارد مانند این که شخصی استخاره کند که نماز بخواند یا نه و استخاره بد بیاید و یا استخاره کند که کار حرامی را انجام دهد و خوب بیاید. از این رو استخاره در صورت تضاد با احکام شرعی هیچ اعتباری ندارد.
ح3 : اگه استخاره با شرایطش انجام بشه ، خوب اومدن اون نشان دهنده اینه که حقیقت اون عمل دارای مصلحت و خیر و خوبیه ، حتی اگه واقعیت (اون چیزی که رخ میده) و نتیجش خوشایند نباشه یا برعکس. مثل داستانی که در قصص العلمای مرحوم تنکابنی از علمای قرن 13 هجری آمده است که « یکی از علما نسبت به همه اعمال خود دچار تردید می شد، به نحوی که چندان مقید به استخاره بود که شبی برای رفتن به بام و خوابیدن به پشت بام هم استخاره می گیرد که آیا از نردبان بالا رود یا از پلکان ؟ استخاره از نردبان خوب می آید. ایشان از نردبان بالا می رود و اتفاقاً از نردبان می افتد پای او می شکند طوری که پای این عالم لنگ می ماند. این عالم می گوید : من متحیر بودم که حکمت آن استخاره چه بود ؟ تا آنکه سی سال از آن قضیه گذشت ، و هنگامه حملات مغول رسید. در حمله به نجف سرکرده مغولها دستور می دهد همه علما را از دم تیغ بگذرانند. وقتی نوبت به این عالم می رسد و او را به حضور آن ظالم می آورند، آن ظالم نگاهی به آن عالم می کند و می گوید او را رها کنید. وقتی از او علت را می پرسند می گوید، او لنگ است و مانند مادرم راه می رود. آن عالم می گوید : آن وقت بود که حکمت استخاره سی سال پیش برایم آشکار شد.»
خلاصه آنکه حکمت یک استخاره صحیح ، ممکنه در این دنیا (اما نه لزوما سریع) و یا در آن دنیا معلوم بشه مثل حکایت دقیقتری که در ادامه میاد.
در روایتی هم داریم که : « هیچ بنده مؤمنی از خدای عزوجل طلب خیر نکند ، جز آن که به او خیر دهد هر چند پیشامد ناخوشایندی برایش بکند » (باز خیر اودر همان است)

استخاره با قرآن
یکی از راه های طلب خیر از خدا برای رفع تحیر ، قرآنه که در مورد اون در احادیث دعاها و آدابی ذکر شده که برای نمونه میتونین به مفاتیح (که برای همه قابل دسترسیه) مراجعه کنین.
مثلا از امام‌ صادق‌ علیه السلام داریم که شخص‌ استخاره‌ کننده‌ به‌ هنگام‌ آماده‌ شدن‌ و قیام‌ برای‌ نماز ، مصحف‌ را می‌گشاید و به‌ نخستین‌ امری‌ که‌ در آن‌ می‌ بیند ، عمل‌ می‌کند(شیخ طوسی‌، تهذیب‌، 3/310)
در روایتی از  امام صادق علیه السلام تفأل زدن به قرآن مورد نهی قرار گرفته «لا تتفأل بالقرآن» که در باب معنی تفال در این روایت ، بزرگان گفتن که منظور  موارد ذیل  است :
1- آینده نگری و پیش بینی آینده به وسیله قرآن ، مثل این که برخواهیم بدونیم فلان مریض خوب میشه یا میمیره و یا فلان گمشده ای پیدا میشود یا نه و ...
2- یا اینکه کسی هنگام خوندن یا شنیدن آیه ای، از اون آیه تفأل به چیزی بزنه و بگه فلان اتفاق قراره بشه.

ح1 : برخی علمای نیز از استخاره با قرآن امتناع میکنند مثل آیة الله شبیری
عده ای هم بر اصل سند استخاره تردید کرده اند و برخی نیز به علت احترام ، بالاتر دانستن قرآن از حد استخاره ، عدم آگاهی کافی به مفاهیم کتاب و برخی هم به استناد حدیث فوق (لا تتفأل بالقرآن) و ... (شهید دستغیب در کتاب استعاذه هم مطالب قابل تامل و انتقاداتی به شیوه های استخاره رایج داره. ازجمله داستانی جالب که ناظر به استفاده استخاره بجای عقله که به مرگ یک عالم! منجر میشه)
ح2 : اینکه برخی از والدین بدون استفاده از عقل و تحقیق از خواستگار ، با استخاره میخواهند تکلیف آینده دختر خود را با قرآن روشن کنند ، نیز به نوعی شامل همین تفال و پیش بینی آینده است که نهی شده.
ح3 : همانطور که علامه مجلسی میگوید ما یک روایت هم نداریم که یک نفر از شیعیان خدمت امام امده باشد که اقا برای من با قرآن استخاره کنید! و برخی علمای اهل سنت مثل ابن‌ حاج‌، زبیدی هم با اسناد به اینکه در سنت استخاره به قرآن و ... دیده نشده ، استخاره(غیر از طلب خیر اصلی) را مورد انتقاد قرار داده اند و این نکته هم شده یک دستاویز برای تهمت وهابیون(سلفی ها) و ... برای بدعت گذاری شیعه ، در پاسخ به این سوال باید عرض کنم که : (پاسخ زیر نظر شخصیه ، شاید غلط باشه)
همانطور که در کتاب «قرآن کریم از منظر امام رضا علیه السلام» تالیف آقای جوادی آملی ، توضیح داده شده ، امام معصوم « قرآن عینی » و کتاب قرآن « قرآن علمی » هستن.
لذا کسی که از امام در موردی خاص برای رفع تحیر سوال میکردن ، مستقیما جواب طرف رو میدادن (و مثلا نمیرفتن کتاب رو باز کنن!) مثلا در روایات ، داستانی با این مضمون داریم که تاجری قبل از یک سفر خاص از امام معصوم در مورد انجام دادن یا ندادن اون از امام سوال میکنه ، میگه نرو ضرر میکنی ، میره و ظاهرا سود زیادتر از معمولی هم میکنه بعد میاد میگه ماجرا رو ، امام در جواب میگه ؛ ضرری که از قضا شدن نماز صبحت در فلان جا برات پیش اومد با این سودهای مادی قابل جبران نیست.
ح4 : همانطور که در ح1 گفته شد امام قرآن عینی است اونم قرآنی که نباید از او در مواقع تحیر غافل بود ، از برخی روایات و اشارات کتاب مکیال المکارم در مورد حضرتش بدست میاد که «وقتی در امری حتی پس از مشورت با دیگران حیران هستید و نمیدانید بالآخره چه باید بکنید ، تنها مرجعی که شما را از سرگردانی و حیرت بیرون خواهد آورد ، امام زمان عج الله فرجه میباشد»
که البته او پدری مهربان و طبق احادیث بسیار عطوفتش به ما از مادر به نوزادش ، بیشتر است.
ح5 : مرسوم شده که برنامه نویسان گرامی! وب ، در صفحات php با تابع mt_rand و rand و برنامه نویسان asp با تابع Rnd میان از بین همه یا دسته ای از آیات بصورت تصادفی آیه ای رو به مخاطب عرضه میکنن ، تازه بعضی ها یه آب و تابی هم بش میدن و میگن : «ابتدا نیت کنید سپس اینجا را کلیک کنید.» !!! طوری که هر کی ندونه فک میکنه الآن قراره تقدیرات آینده طرف از سِروری در آمریکا روی صفحه مانیتور نازل بشه ! در ادامه استفتای از مرحوم لنکرانی رو ببینین :
سوال : ساخت یک وسیله یا طراحی یک برنامه کامپیوتری ، که از بین کل آیات یا دسته ای از آیات قرآن ، یک آیه را به فرد نشان دهد ، تحت عنوان استخاره اشکالی دارد ؟
جواب : از نظر استخاره ، اعتباری ندارد.
یا با عبارتی اصلا اسمش استخاره نیست! اما خوب خوبیش اینه که بعضیها از این طریق حداقل یه بار چشمشون به آیه ای از این مخلوق بی بدیل خدا می افته و شاید بیدارشون کنه.
در باره طریقه استخاره با قرآن روشهای متعددی مرسومه ، که حتی بعضی از روشهاش (مثل استخاره بر اساس حرف اول و ...) به شعر هم درومده! اما اینکه معتبرترین استخاره با قرآن روشش چیه ، تا حالا به این رسیدم که علامه محمد حسین تهرانی از مرحوم حداد از سید ابن طاووس نقل کرده که در زیر دست خط ایشون رو میبینین : (این تصویر از سایت آثار ایشان برداشته شده)

ح1 : ترجمه طریقه استخاره مذکور : (اگه در ترجمه خطایی کردم لطفا اساتید تذکر بدن)
حضرت آقای حداد روحی فداه ، استخاره را بطریق ذیل امر فرمودند
بسم اله الرحمن الرحیم ، از راه های استخاره ، آنچیزیست که منقول و مشهور است از سید جلیل علی ابن طاووس رحمة الله علیه ، با قرآن مجید
پس باید بخواند آیة الکرسی را تا « ... هم فیها خالدون » بخوان و آیه «و عنده مفاتح الغیب...» تا «... کتاب مبین» سپس بر پیامبر صلی الله علیه و آله صلوات بفرستد (در نسخه ای دیدم گفته شده بود 10 بار بفرستد) سپس این دعا را بخواند : «اللهم انی توکلت علیک و تفالت بکتابک فارنی ما هو المکتوم فی سرّک المخزون فی غیبک یا ذالجلال و الاکرام اللهم انت الحق و انزلت الحق بمحمد و آله و صلی الله علیه و آله اللهم ارنی الحق حقا حتی اتبعه و ارنی الباطل باطلا حتی اجتنبه برحمتک یا ارحم الراحمین» سپس مصحف را میگشایی و اسامی جلاله (الله) صفحه دست راست را میشماری و به تعداد آن صفحه از سمت چپ میشماری (و ورق میزنی) سپس سطرها را به تعداد ورقها از صفحه چپ میشماری ، پس آنچه بعد از آن می آید به منزله وحی است.
ح2 : قرآنهایی که بالاش خوب/متوسط/بد نوشته مناسب این کار نیست چون معلوم نیست بر اساس حرف چه کسی و بر چه مبنایی نوشته شده.
ح3 : استخاره در درجه اول بهتر است توسط خود شخص انجام شود و در صورتی که نمیتواند ، میتواند دیگری را نائب کند. در خصوص نائب گرفتن در استخاره و این که آن شخص چه خصوصیاتی داشته باشد ظاهرا روایتی از معصوم نداریم.
از آنجا که در استخاره های از طریق کتاب قرآن دانستن ترجمه و آشنایی با تفاسیر آیات لازم است (بجز اون روش الفبایی که بر اساس حرف اول سطره) لذا بهتره در مورد استخاره با قرآن به افراد آگاه مراجعه بشه مثلا در قم میتونید به آقای شاهرودی (مسجد امام رضا ، گذر خان) یا آقای اصفهانی (مسجد ابتدای خیابان سمیه) مراجعه کنید.
هر چند برخی از علما , و حتی مراجع هم در سایت هایشان درخواست استخاره را قبول میکنند و معمولا 24 ساعت بعد پاسخ میدن.
ح4 : در ادامه نکته قبل این نکته از حجت‌ الاسلام‌ بندعلی‌ از محققان‌ مرکز تحقیقاتی ‌«اسراء» وابسته‌ به‌ بیت‌ آیت‌ الله جوادی‌ رو هم بشنوین :
« کسانی که تنها به‌ ترجمه‌ قرآن نگاه‌ می‌کنند ، نمی‌توانند استخاره‌ کنند ... استخاره‌ در واقع‌ پاداش‌ نیکوکاران‌ است‌. کسانی‌ که‌ موهبت‌ دریافت‌ جواب‌ از قرآن‌ را دارند ، در معامله‌ ی‌ با خدا کار خوبی‌ کرده‌اند و به‌ این‌ امکان‌ رسیده اند. »
ح5 : در ادامه نکته قبل : یهودیان‌ نیز مانند مسلمانان‌ استخاره‌ ای دارند بنام «قبالا» که آن هم تکنیک‌ خاصی‌ دارد و غیر از بحث‌ علمی‌ ، نیاز به‌ «تزکیه‌ نفس» داره.
ح6 : در بین مسلمین ، استخاره به شکل رایج (با تسبیح و قرآن) فقط در خاص شیعیانه(هر چند اهل سنت هم روش خاص خود را دارن!) و برخی از اهل سنت و وهابیون هم از این نقطه به شیعه حمله میکنن.

تسبیح یا کاغذ یا ... (استخاره های عددی)

استخاره با غیر قرآن ، انواع متعددی داره ، از استخاره با تسبیح و کاغذ (رقعه) گرفته تا استخاره با نقطه و نخود و لوبیا! و ...
یادم نیست از کدوم بزرگوار ، اما اینطور شنیدم که استخاره ذات الرقاع (رقعه = تکه کاغذ) نسبت به بقیه دارای سند محکمتریه (طریقش رو در مفاتیح ببینین)، همچنین استخاره با تسبیح بصورت زیر هم معروفه :
شیخ بهایی از اساتیدشون نقل کرده که شفاهاً از حضرت حجت عجل الله فرجه نقل شده که استخاره با تسبیح اینطوریه : « تسبیح را به دست گیر و سه بار بر محمد و آل او صلوات فرست و سپس یک مشت از تسبیح جدا کن و دو دانه دو دانه بشمار. اگر در انتها یکی ماند، آن کار را انجام ده و اگر دو تا ماند انجام مده »
این‌ نوع‌ «استخاره‌ به‌ عدد» در سده‌های‌ نخستین‌ اسلامی‌ رواج‌ نداشته‌ و تنها ابن‌ طاووس‌ بر پایه روایتی‌ که‌ از امام‌ عصر‌ عج الله فرجه نقل‌ کرده ‌، استناد این‌ سنت‌ را به‌ ائمه‌ معصوم باز گردانیده‌ است.
سایر استخاره ها رو خودتون برین ببینین!

زمان و مکان استخاره

در حاشیه مفاتیح گفته شده که در باب زمان استخاره روایتی نداریم (لا موجود!) اما یه زمان های خاصی میگن بهتره.(که این زمانهای خاص رو هم منسوب کردن به امام ششم)
اما بنا به نظر صاحب جواهر ، چون استخاره یه نوع دعاکردنه ، همه شرایط استجابت دعا مثل  خلوص نیت دعا کننده و زمان و مکان ، در استخاره هم خوبه رعایت بشه (جواهر الکلام، ج 12، ص162) که این حرف ایشون ناظر به معنای واقعی استخاره است که در احادیث و سنت دیده میشه نه فقط استخاره خاص با نیابت و به وسیله قرآن!

مخالفت با استخاره

آیا میشه بعد از استخاره باهاش مخالفت کرد ؟ مثلا برای امری خوب اومده شما اون کار رو نکنین یا برعکس ، میشه ؟
در پاسخ به این سوال دو حالت وجود داره :
1- از اول طرف 50-50 نبوده بلکه مثلا 90-10 بوده و استخاره کرده مثل اکثر خواستگاری ها و ازدواج ها که طرف رو میبینن و بعد از کلی تحقیقات ویژه میبینن ایمان و اخلاقش موردی نداره و با استخاره طرف رو ردش میکنن. (قابل توجه بعضی ها !)
2- شرایط الآن نسبت به شرایط زمان استخاره تغییر کرده که در این صورت میتوان دوباره استخاره کرد و عمل کرد.
البته حالت سومی هم وجود داره که فقط مال آدمای دیوونست ! و اونم اینکه طرف با داشتن شرایط (برای امر مشروع و در حالت 50-50 با استفاده از روش متقن) استخاره کنه بعد خلافش عمل کنه.

ح1 : البته سه حالت فوق مربوط به افراد مخالفت کننده با استخاره بود اما نادان تر از حالت سوم مذکور کسیه که 50-50 نیست و مثلا 90-10 است و عقلش میگه نه و هوای نفسش میگه آره ، بعد میره استخاره میکنه و اگه جواب به نفع هوای نفسه عمل میکنه تازه حجت و دلیل هم برا بقیه بعد از بالا اومدن گندش! عَـلم میکنه که آره من با قرآن استخاره کرده بودم و ...
شاید یک دلیل ترویج کتب « استخاره با قرآن » یا « راهنمای استخاره با قرآن » هم همین باشه
یه وبلاگ نویس نوشته بود : به نظر می آید بیشتر مردمی به استخاره گرایش پیدا می کنند که اهل مشورت کردن،فکرکردن و تحقیق بررسی نیستند. این گروه سعی می کند با حجاب قرار دادن کتاب آسمانی و گرایش به استخاره از زیر بار مسوولیت ها شانه خالی کنند.این برخورد با قرآن و گرایش به این حرکت در حالی انجام می شود که ما در قرآن با آیاتی برخورد می کنیم که ما را به مشورت و فکر کردن و استفاده از عقل دعوت می کنند...این نوع کتب توهینی به متاب آسمانی قرآن و پایین آوردن آن است.
ح2 : برای یک کار چند بار استخاره صحیح نیست و همان استخاره اول معتبر است. مگر در صورتی که استخاره های بعدی به جهت تغییر در شرایط و خصوصیات موردی که استخاره برای آن انجام گرفته باشد که در این صورت به همان استخاره آخر باید عمل کرد.
و در این باب طبق استفتائات سه تا نظر تا حالا دیدم :
امام خمینی : استخاره الزام آور نیست.
مرحوم گلپایگانی : عمل خلاف استخاره جایز نیست. ( = حرام است)
مرحوم لنکرانی : در روایاتی عمل خلاف استخاره نهی شده. ، در استفتایی دیگر پاسخ داده شده عمل نکردن به استخاره گناهی ندارد..

منبع:http://ala.mihanblog.com