زبان آگاهی پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم
زبان آگاهی پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم
براساس روایات و واقعیت های تاریخی و سنگ پایه های عقلی و اعتقادی، پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) آگاه به همه زبان ها بوده اند و توان نوشتن به همه زبان ها را داشته اند. صفّار[1] در کتاب بصائر الدّرجات که از نخستین کتاب های روایی ماست و در عصر امامان(علیهم السلام ) تدوین شده، بابی دارد با عنوان «باب فی ان رسول الله(صلّی الله علیه و آله و سلّم) کان یقرء ویکتب بکل لسان.» [2] .
این باب درباره سخن گفتن و نوشتن پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) به همه زبان هاست.
در این باره روایات صریح و استواری داریم از جمله:
یک. حدثنا احمد بن محمد عن ابی عبدالله البرقی عن جعفر بن محمد الصوفی قال: سألت ابا جعفر محمد بن علی الرضا(علیه السلام) وقلت له: یابن رسول الله، لم سمی النبی الامی. قال: ما یقول الناس؟
قال: قلت له: جعلت فداک یزعمون انما سمی النبی الامی لانه لم یکتب فقال: کذبوا علیهم لعنة الله انی یکون ذلک والله تبارک وتعالی یقول فی محکم کتابه: «هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلو علیهم آیاته و یزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمة» فکیف کان یعلمهم ما لا یحسن والله لقد کان رسول الله(صلّی الله علیه و آله و سلّم) یقرأ ویکتب باثنین وسبعین [3] لسانا وانما سمی الامی لانه کان من اهل مکة ومکة من امهات القری وذلک قول الله تعالی فی کتابه: «لتنذر ام القری ومن حولها» [4] .
جعفر بن محمد صوفی گفت: «از امام جواد(علیه السلام) پرسیدم: ای فرزند رسول خدا(ص)! چرا پیامبر، «اُمیّ» نامیده شده است؟ حضرت فرمود: مردم چه می گویند؟ گفتم: فدایت شوم مردم می پندارند که پیامبر، «اُمیّ» نامیده شده است چون چیزی ننوشت.
حضرت فرمود: دروغ پنداشته اند، لعنت خدا بر آنها باد! چگونه می شود این سخن درست باشد، با این که خدای والا و برین در کتاب استوار خویش می گوید: «او در میان امیّون، پیامبری از خودشان برانگیخت. آن پیامبر، آیاتش را بر آنان می خواند و مهذّبشان می کند و کتاب و حکمت بدیشان می آموزد.»[5] اکنون چگونه می تواند بیاموزد چیزی را که نیک نمی داند؟ به خدا سوگند، پیامبر خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) با هفتاد و دو زبان می خواند و می نوشت و «اُمیّ» نامیده شده است! چون او از اهل مکه بود و مکه، از «اُمهات قرا» است. خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: «لتنذر ام القری ومن حولها؛[6] تا بیم دهی مردم اُمّ القری (مکه) و آنان را که در کرانه های آن زیست می کنند.»
دو. در قرآن کریم آمده است: «واوحی الی هذا القرآن لأنذرکم به ومن بلغ؛ [7] و این قرآن بر من وحی شده است تا شما و هر کس را که این پیام به او برسد، بیم دهم.»
امام صادق(علیه السلام) در تفسیر این آیه فرمودند: «بکل لسان؛[8] من شما و هر کس را که این پیام به او برسد، با همه زبان ها بیم می دهم.»
ودر روایت دیگری امام صادق(علیه السلام) در وصف رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: «ویخاطب کل قوم بألسنتهم؛[9] با هر قومی به زبان خودشان سخن می گفت.»
سه. در حدیث دیگری آمده است:
عن ابی ذرالغفاری قال: والله الذی لا اله الاّ هو، ما مات ابوطالب حتی أسلم بلسان الحبشة وقال لرسول الله(صلّی الله علیه و آله و سلّم): أتفقه الحبشة؟ قال: یا عم ان الله علمنی جمیع الکلام.
قال: یا محمد! اسدان لمصافاقا لها لاها، یعنی أشهد مخلصاً لا اله الاّ الله. فبکی رسول الله(صلّی الله علیه و آله و سلّم) وقال: ان الله اقرّ عینی بأبی طالب؛[10] .
ابوذر گفت: سوگند به خدایی که معبودی جز او نیست. حضرت ابو طالب پیش از مرگش به زبان حبشه، ایمان آورد.
از پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) پرسید: زبان حبشه را می دانی. فرمود: خداوند، همه زبان ها را به من آموخته است. حضرت ابو طالب گفت: شهادت می دهم از روی اخلاص و یقین که نیست مستحق عبادتی مگر خدای رب العالمین. آن گاه پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) گریست و فرمود: خداوند، چشمم را به ابو طالب روشن ساخت.»
باید بگویم: جمله ای که با «یا محمد» آغاز شده است، به زبان حبشی است.[11] .
زبانْ آگاهی پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) چنان مشهور بوده است که درباره سیره و ویژگی های آن حضرت گفته اند: «کان ینطق بلغات کثیرة؛ [12] به زبان های گوناگون سخن می گفت.»
گفتنی است درباره خواندن و نوشتن آن حضرت، امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «ان النبی(ص) کان یقرأ ویکتب ویقرأ ما لم یکتب؛ [13] .
بی تردید پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می خواندند و می نوشتند و چیزی را خودشان ننوشته بودند، قرائت می کردند. (یا چیزی را که نوشته نشده بود می خواندند.)
با سندهای استوار و تردید ناپذیر از شیعه و سنی نقل شده است که پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) در واپسین لحظات زندگی خویش فرمودند: «إئتونی بدواة وکتف أکتب لکم کتابا لن تضلوا بعده ابدا؛[14] دوات و استخوان کتفی بیاورید تا نوشته ای بنگارم که هیچ گاه پس از آن، گمراه نوشید.»
تعبیر روشن «أکتب لکم» دلالت بر نگاشتن خود پیامبر اکرم(ص) دارد.
بنا براین، آیه چهل و هشت سوره عنکبوت که خطاب به پیامبر خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می گوید: تو پیش از این نمی خواندی و نمی نوشتی، در ارتباط با زندگی پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) پیش از بعثت است. [15] و چه زیبا گفت جامی:
ازو شد عقل کل دانا زهی امیّ ناخوانا که خواند ابجد، ابراهیم و آدم در دبستانش
(1) وی در سال 290 ق وفات یافته و از اصحاب امام عسکری (علیه السلام) بوده است .
(2) بصائر الدرجات ص 245
3- بحارلانوار ج 16 ص 133
4- علل الشرایع ص 53 ؛ معانی الاخبار ص 20، بصائر الدرجات ص 245
5 جمعه آیه 2
6- انعام 92
7- انعام 19
8- بصائر الدرجات ص246 بحارلانوار ج 16 ص 131
9- بحارلانوار ج 18 ص 189
10 همان 35 ص 77
11 – کشور اتیوپی امروزی
12- بحارلانوار ج 16 ص 177
13- بصائر الدرجات ص 247
14- بحارلانوار ج 22 ص 427؛ 474؛ 497؛ صحیح بخاری 4 ص 66 ؛ مجمع الزوائد ج4 ص 215
15- علامه مجلسی می گوید : چگونه خواندن و نوشتن نمی داند کسی که علوم اولین و آخرین را می داند بحارلانوار ج 16ص134
زبان آگاهی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و امامان علیهم السلام- حسن عرفان