امام محمد باقر علیه السلام
حضرت ابو جعفر، باقر العلوم علیه السلام ، در شهر مدینه تولد یافت.و بر اساس نظریه بیشتر مورخان و کتابهاى روایى، تولد آن گرامى در سال 57 هجرى بوده است.
این نقل، با روایاتى که نشان مىدهد امام باقر (علیه السلام ) به هنگام شهادت جد خویش ـ حسین بن على (علیه السلام ) ـ در سرزمین طف حضور داشته و سه سال از عمرش مىگذشته است هماهنگى دارد.
در روز و ماه ولادت آن حضرت نیز نقلهاى مختلفى یاد شده است:
ـ سوم صفر 57 هجری
ـ پنجم صفر 57 هجرى
ـ جمعه اول رجب 57 هجرى
ـ دوشنبه یا سه شنبه اول رجب 57 هجرى
بیشتر محققان با ترجیح نظریه نخست، یعنى سوم صفر آن را پذیرفتهاند.
تبار والاى امام باقر (علیه السلام )
امام محمد باقر (علیه السلام ) از جانب پدر و نیز مادر، به شجره پاکیزه نبوت منتهى مىگردد.
او نخستین مولودى است که در خاندان علویان از التقاى دو بحر امامت (نسل حسن بن على و حسین بن على علیهما السلام) تولد یافت
پدر: على بن الحسین، زین العابدین (علیه السلام ) .مادر: ام عبد الله، فاطمه، دختر امام حسن مجتبى (علیه السلام )
مادر گرامى امام باقر (علیه السلام ) نخستین علویهاى است که افتخار یافت فرزندى علوى به دنیا آورد براى وى کنیههایى چون ام الحسن و ام عبده آوردهاند، اما مشهورترین آنها، همان ام عبد الله است.
در پاکى و صداقت، چنان نمونه بود که صدیقهاش لقب دادند.
امام باقر (ع) مادر بزرگوار خویش را چنین توصیف کرده است:
روزى مادرم کنار دیوارى نشسته بود، ناگهان دیوار ریزش کرد و در معرض ویرانى قرار گرفت، مادرم دست بر سینه دیوار نهاد و گف:
به حق مصطفى (ص) سوگند، اجازه فرو ریختن ندارى.دیوار بر جاى ماند تا مادرم از آن جا دور شد.سپس دیوار فرو ریخت.
نام و کنیه امام محمد باقر
نام آن حضرت محمد است.این نامى است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از دیر زمان براى وى برگزیده بود .
جابر بن عبد الله انصارى یار دیرین پیامبر (صلی الله علیه و آله) افتخار دارد که سلام رسول خدا را به امام باقر (علیه السلام ) ابلاغ کرده است.از بیان او ـ که به تفصیل خواهد آمد ـ استفاده مىشود
که نامگذارى امام باقر (علیه السلام ) به وسیله پیامبر اکرم (ص) صورت گرفته است.کنیه آن گرامى ابو جعفر است و جز این کنیهاى براى وى نقل نکردهاند.
القاب امام محمد باقر
براى امام باقر (علیه السلام ) این القاب یاد شده است:
ـ باقر.
این لقب مشهورترین القاب آن حضرت بشمار مىآید و بیشتر منابع بدان تصریح کردهاند.
در بیان فلسفه تعیین این لقب براى وى، آمده است:
شکافنده معضلات علم و گشاینده پیچیدگی هاى دانش بود وبه دلیل گستردگى معارف و اطلاعاتى که در اختیار داشت، باقر نامیده شد.
از طرفی نتیجه سجدههاى بسیار، پیشانیش فراخ گشته بود واحکام را از متن قوانین کلى، استنباط و استخراج می کرد.
ـ شاکر
ـ هادى
ـ امین ـ شبیه، به جهت شباهت آن حضرت به رسول خدا (صلی الله علیه و آله)
همسران امام محمد باقر
در منابع تاریخى، براى امام باقر (علیه السلام ) دو همسر و دو «ام ولد» نام برده اند.
همسران عبارتند از:
ـ ام فروة دختر قاسم بن محمد بن ابى بکر.
او هر چند از نسل ابو بکر بود، اما همانند پدرش قاسم بن محمد حق امامان را مى شناخت و اهل ولایت معصومین (علیهم السلام ) بود، چنان که در روایتى از امام رضا (علیه السلام ) آمده است
که روزى نام قاسم بن محمد نزد آن حضرت برده شد، امام فرمود: او به ولایت و امامت اعتقاد داشت.
ـ ام حکیم دختر اسید بن مغیره ثقفى.
فرزندان امام محمد باقر
براى امام باقر (علیه السلام ) هفت فرزند یاد کردهاند، پنج پسر و دو دختر.
ـ جعفر بن محمد الصادق (علیه السلام ) .
وى مشهورترین، ارجمندترین و با فضیلت ترین فرزند امام باقر (علیه السلام ) است که از ام فروة زاده شد و نسل امامت از طریق او استمرار یافت.
ـ عبد الله بن محمد.او یگانه برادر امام صادق (علیه السلام ) بشمار می آید که هم از ناحیه پدر و هم از ناحیه مادر با آن حضرت متحد است.
مورخان وى را صاحب فضل و صلاح دانستهاند و متذکر شدهاند که فردى از بنى امیه به او سم خورانید و او را به شهادت رساند.
ـ ابراهیم بن محمد، از ام حکیم.
ـ عبید الله بن محمد، از ام حکیم.
ـ على بن محمد.
ـ زینب بنت محمد، این دو (یعنى زینب و على) از یک مادرند که ام ولد بوده است.
ـ ام سلمه، مادر وى را نیز ام ولد دانسته اند.
برخى از منابع، تنها شش فرزند براى امام باقر (علیه السلام ) نام برده اند و بر این باورند که امام باقر فرزندى به نام عبید الله نداشته است.
گروهى دیگر گفته اند: امام باقر( علیه السلام ) دو دختر نداشته است، بلکه زینب و ام سلمه در حقیقت دو نام براى یک دختر است.
شهادت آن حضرت
سرانجام در هفتم ذیحجه سال 114 هجری در سن 57 سالگی در مدینه با توطئه هشام مسموم شد و چشم از جهان فروبست . پیکر مقدسش را در قبرستان بقیع - کنار پدر بزرگوارش - به خاک سپردند.